De laptop: de donkere kant van onze mobiele vriend

Het ongezonde verhaal van de laptop

De opkomst

Inmiddels compleet ingeburgerd
Recentelijk heeft de laptop het stokje overgenomen van zijn grote en logge broer, de desktop. In 2013 bleek uit cijfers van het CBS voor het eerst dat huishoudens liever kozen voor een laptop dan een desktop. 78 procent van de ondervraagden had een laptop in huis, tegenover 69 procent die een desktop hadden staan. In 2008 was dat nog respectievelijk 62 en 83 procent. Volgens een onderzoek van Google uit 2014 hebben we in Nederland zelfs het hoogste percentage laptop gebruikers ter wereld. Een “whopping” 76 procent maar liefst.

Voor het massale gebruik van ons mobiele vriendje betalen we met zijn allen echter wel een kostbare prijs. Het doet onze gezondheid namelijk niet veel goeds. Onderzoeken wijzen uit dat we door het werken met een laptop een verhoogde kans hebben op lichamelijke kwalen, pijnlijke spieren en zelfs CTS (Carpaal Tunnel Syndroom). Wat maakt een laptop dan zo’n martelmachine voor het lichaam? Laten we bij het begin beginnen.

Ontwikkeling

Van hulpmiddel naar onmisbare tool
Begin jaren 70 kwam wetenschapper Alan Kay met het idee voor een draagbare computer, of de “Personal, portable information manipulator” zoals Kay het noemde. Hij zag het apparaat vooral als een draagbaar hulpmiddel dat met name door kinderen voor educatieve doeleinden gebruikt moest worden.

De eerste commerciële laptop werd zo’n 3 jaar later uitgebracht door IBM: de IBM 5100. Zo’n 10 jaar na de IBM 5100 werd de eerste laptop uitgebracht met het uitklapmechanisme zoals we dat vandaag de dag nog steeds kennen. Als we daar nog eens 10 jaar op gooien komen vrijwel alle laptops standaard met kleurenschermen en steeds grotere formaten, wat een hoogtepunt bereikte in 2003 met de komst van een 17 inch scherm.

De prestaties van de gemiddelde laptop gingen ook met dusdanig grote stappen vooruit dat hij steeds vaker gebruikt kon worden als degelijk alternatief voor de desktop computer. Zware programma’s en games konden er nu ook op worden gespeeld. En je kon hem overal mee naartoe nemen! Overdag kon hij voor serieuze werkzaamheden worden gebruikt, in de avond speelde je er een potje Call of Duty op. De laptop is in pakweg 40 jaar uitgegroeid van een educatief hulpmiddel tot een allround tool die we voor veel meer (dagelijkse) taken gebruiken.

Gebreken

Waarom zorgt een laptop voor zoveel fysieke klachten
Een laptop is vooral ontwikkeld voor de mobiliteit. Hierbij zijn noodzakelijke concessies gedaan aan de ergonomie van het apparaat. Aangezien we er steeds vaker en langer mee werken zijn we ons nu ook meer en meer bewust van zijn gebreken.

Eigenlijk is het probleem heel simpel; als het toetsenbord op de juiste hoogte staat is het beeldscherm te laag geplaatst, en als het beeldscherm op de juiste hoogte staat ligt het toetsenbord te hoog. Je zal dus een keuze moeten maken. Zet je de laptop hoog zodat je het beeldscherm goed hebt staan en werk je met je ellebogen op oorhoogte? Of zet je de laptop laag zodat je fijn kunt typen, maar neem je een verkrampte houding voor lief om alles goed te kunnen lezen?

Er wordt logischerwijs vaak voor optie twee gekozen, omdat het makkelijker is de laptop gewoon op het bureau of de tafel te zetten. De houding die je bij deze opstelling aanneemt is alleen erg slecht voor je. Opgetrokken schouders, het hoofd en de rug naar voren gekanteld. Er ontstaat een enorme spanning op je lichaam.

Gevolgen

De fysieke gevolgen van intensief laptopgebruik
Die verkrampte en statische houding is natuurlijk niet goed voor je. Je ontwikkelt al heel snel allerlei klachten. Verkrampte schouders, rug- en nekpijn, en zelfs vermoeidheid. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat 75% van de laptopgebruikers al na 20 minuten ‘visuele vermoeidheid’ ontwikkelen. Dit alles heeft te maken met de slechte leesbaarheid van het beeldscherm, omdat het zo laag geplaatst is.

De fysieke klachten zijn ook makkelijk verklaarbaar. Een hoofd weegt ongeveer 4-5 kilogram. De nekspieren kunnen dit gewicht zonder veel moeite dragen. Als het hoofd echter gekanteld wordt neemt ook het aantal kilogrammen toe die er aan druk op staan. Bij 45° is het aantal kilo’s al ruim 4 keer hoger dan in een rechte houding, zo’n 20 kilogram. 20 kilo op je nek, ga daar maar eens lekker een paar uurtjes mee werken. Hier ligt ook de oorzaak van de onvermijdelijke rugklachten.

Aangezien de ruggegraat verbonden is met de nek, krijgt ook deze er van langs. Onderzoek van de Harvard School of Public Health wees uit dat de hieruit voortkomende klachten niet misselijk zijn. Zenuwen, pezen, bindweefsel en tussenwervelschijven worden allemaal niet gespaard en kunnen serieus beschadigen.

Maatregelen

Wat kun je er aan doen?
Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om klachten te voorkomen of tegen te gaan. Bij persoonlijk gebruik is het advies net als bij alcohol; matigen met dat spul. Er wordt aangeraden niet meer dan 3,5 uur per dag de laptop te gebruiken, in sessies van steeds 20 minuten. Na elke 20 minuten dien je een kleine pauze te nemen. Sta op, haal wat drinken, ga naar de wc, doe wat simpele rekoefeningen. Kom in ieder geval even overeind, want als je eenmaal in de ‘zone’ zit let je al snel niet meer op zaken als je houding.

Daarnaast is het heel belangrijk om ondanks het lage scherm je hoofd toch zo recht mogelijk te houden. De druk op de nek en rug kun je er drastisch mee verminderen, waardoor je meer ontspannen kunt werken. Kantel het scherm zo ver mogelijk naar achteren en plaats de laptop iets meer van je af. Niet te ver, want daar zijn je armen en schouders niet blij mee.

Is je laptop echter jouw water? Jouw zuurstof? Jouw warme zonnestraal die leven mogelijk maakt? Wat minder dramatisch gezegd; ben je ervan afhankelijk? Bijvoorbeeld voor werk, school of andere activiteiten. Dan is bovenstaande niet voldoende. Je moet je laptop zien als een onderdeel van de inrichting van je werkplek, en niet als je complete werkplek.

Het belangrijkste wat je dient te doen is de laptop op hoogte krijgen. Dit kan met een laptophouder, maar ook met een stapeltje boeken. De bovenkant van het beeldscherm moet ongeveer op ooghoogte staan. Er doemen nu wel twee problemen op; de muis en het toetsenbord zijn niet meer bruikbaar. Om deze nog te gebruiken moet je alsnog in een onmogelijke houding zitten. De beste oplossing is om gebruik te maken van een extern toetsenbord en muis.


Eigenlijk is het vreemd dat een laptop nog niet standaard met laptophouder of zelfs geïntegreerde laptophouder komt. Het zou een fantastische zet zijn van een laptopfabrikant om met een ‘gezonde’ laptop te komen. Als hij dan ook nog een oplossing heeft voor het toetsenbord en de muis is het helemaal mooi. Om maar iets te noemen: een toetsenbord en touchpad dat naar je toeklapt en voor de laptop komt te liggen. Dat zorgt ook nog eens voor een natuurlijke afstand tussen jou en het beeldscherm. Het huidige toetsenbord op een laptop zou je namelijk maar eens per maand moeten aanraken, als je de laptop afstoft.

DIY

Eigen oplossingen: Do It Yourself
Op het internet kun je een hoop oplossingen vinden om op een goedkope manier je laptop te verhogen. Een korte zoektocht op “Laptop Stand DIY” (DIY staat voor Do It Yourself) levert flink wat resultaten op van creatievelingen die met de mooiste dingen komen. De website diyroundup heeft 10 creaties verzameld.